2021’yılından beri sıkça konuşulan Non-Fungible Token’lar (NFT) pek çok ülkede mahkeme kararlarında kendine yer bulmaya başlamış, Türkiye’de de 21.06.2022’de İstanbul 3. Fikri Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi (“FSHHM”) tarafından NFT’lerle ilgili bir ihtiyati tedbir kararı verilmiştir.
Karara konu uyuşmazlık Anadolu Rock müziğinin efsanevi isimlerinden olan sanatçı, söz yazarı ve besteci Cem Karaca’nın portresinin kullanımına ilişkindir.
Cem Karaca’nın murisi tarafından açılan ve İstanbul 3. FSHHM nezdinde önünde görülen ihtiyati tedbir talepli davada Cem Karaca’nın portresinin hukuka aykırı surette hem fiziksel olarak hem de NFT olarak kullanıldığı ve umuma iletildiği, çeşitli sosyal medya hesaplarında çevrim içi olarak sergilendiği ve NFT’lerin satış için listelendiği ve global çapta bilinirliğe sahip “Opensea” isimli pazar yerinde satışa sunulduğu; bu durumun ise 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun resim ve portrelere koruma sağlayan (“FSEK”) 86. maddesi[1] ve diğer hususların yanı sıra kişilik haklarını düzenleyen 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu (“TMK”) 24. maddesi[2] kapsamında hak ihlali teşkil ettiği iddiasından kaynaklanmıştır.
Davacılar, diğer hususların yanı sıra, öncelikle Cem Karaca’nın dış görümünü izinsiz olarak tasvir ettiğini belirttikleri kullanımların tespit edilmesi maksadıyla Mahkemeden kullanımlar üzerinde delil tespiti yapılmasını, akabinde ilgili içeriklere erişimin engellenmesi ile “Opensea” adlı NFT pazar yeri platformunda ilgili portrenin NFT satışının engellenmesi yönünde ihtiyati tedbir kararı verilmesini talep etmişlerdir.
Mahkemece dava konusu portrenin kullanımı ve umuma iletimi hususlarında bilirkişi heyetinden rapor alınmış ve heyet raporu kapsamında ilgili kullanımlar tespit edilerek, davacının murisinin dış görünümünün ticari amaçlı portreleştirilerek NFT yolu ile satışa arz edilmesinin FSEK 86 ve TMK 24.maddeleri çerçevesinde kişilik hakkının ihlali sayılacağı yönünde görüş bildirilmiştir.
Mahkeme, ilgili tespitleri de dikkate alarak ihtiyati tedbir talebinin kabulü ile ilgili portrenin izinsiz kullanıldığı platformlara erişimin engellenmesi ve Opensea adlı platformda yer alan NFT formatında satışa sunulan “Cem Karaca” portresinin satışının engellenmesine karar vermiştir. Bu hususun icrası için Erişim Sağlayıcıları Birliği kanalıyla ilgili sitelere Türkiye’den erişim engellenmiştir. İlgili uyuşmazlığın esas yargılaması ise İstanbul 3. FSHHM önünde halen devam etmektedir.
İlgili karar NFT’lerle ilgili Türkiye’de verilmiş ilk mahkeme kararı olarak bilinmesi suretiyle önem taşımakta ve NFT’lerin ihtiyati tedbir kararlarına konu olabildiğini göstermektedir.
Her ne kadar ilgili karar NFT’lerin teknik özelliklerini detayları ile tartışmamış ve hukuki niteliklerine dair bir yorum getirmemiş olsa da bu haliyle dahi NFT’leri ihlal teşkil eden kullanım kapsamında, mevcut düzenlemeler içerisinde ele alarak, ihlalin gerçekleştiği bir “format” olarak değerlendirmiş olması nedeniyle dikkat çekicidir.
Öte yandan, Türk Mahkemesi’nin “Opensea platformunda yer alan NFT formatında satışa sunulan “Cem Karaca” portresinin satışın engellenmesi” şeklinde oluşturduğu tedbir kararının uygulanabilirliği ise tartışmalı bir konudur nitekim ilgili Türk Mahkemesi kararının uygulanabilir olduğu yargı çevresi Türkiye sınırları olup, Opensea adlı platformun Türkiye’de konumlanmamış veya tescil edilmemiş bir şirket olduğu göz önünde bulundurulmalıdır.
Buna rağmen kararın bu haliyle dahi hak sahipleri bakımından olumlu bir gelişme olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bu karar, her ne kadar, bu aşamada NFT’leri bir “format” olarak ele almış ve teknik özelliklerini değerlendirmemişse de, henüz yasal düzenlemelerin bulunmadığı, hukuken belirsizliklerin yaşandığı böylesi bir ortamda, marka, tasarım, telif gibi fikri mülkiyet hakkı sahiplerine, bu türden izinsiz NFT kullanımlarına karşı haklarını icra etmelerinin önünde herhangi bir engel bulunmadığını göstermektedir.
Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi NFT’lerin mal/hizmet sınıflandırması ile ilgili kılavuz yayınladı.
NFT’ler bakımından sıkça tartışılan bir diğer husus ise bu dijital varlıkların marka tescillerine konu edilmesi halinde hangi mal/hizmet sınıfı kapsamında değerlendirilmesi gerektiğidir. Bu konuda Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi yayınladığı Sanal Mallar, NFT’ler ve Metaverse isimli kılavuz ile bu hususa bir açıklık getirerek, NFT’lerin NICE Sınıflandırma Sistemi uyarınca 09.sınıf altında değerlendirilmesi gerektiğini ifade etmiştir.
Öte yandan, kılavuzda “sanal ürünler” ya da NFT’lerin tek başına tescil edilemeyeceği ancak sanal ürünün ya da NFT tarafından doğrulanan dijital öğenin türünün belirtilmesi suretiyle tescile konu edilebileceği de belirtilmiştir.
NFT’ler için gerçekleştirilen marka tescil başvurularının sayısındaki artış gözetildiğinde böyle bir kılavuzun yayınlanması konuya belirlilik getirmiş olması açısından oldukça faydalı olmuştur. Öte yandan, hepsi 9. sınıfta yer alacak olan ve fakat fiziki malları temsil eden NFT’lere ilişkin benzerlik ve karıştırılma ihtimali değerlendirilmesinin nasıl yapılacağına ilişkin henüz bir kılavuz bulunmamakta olup, bu gibi uyuşmazlıklar ortaya çıktıkça bu konudaki yorum ve değerlendirmeler de gelişecektir.
NFT ve fikri mülkiyet hakları ilişkisi üzerine yaşanacak gelişmeleri yakından takip etmeye ve sizlerle paylaşmaya devam edeceğiz.
[1] 5846 sayılı FSEK’in Resim ve Portreler Başlıklı 86. maddesi “Eser mahiyetinde olmasalar bile, resim ve portreler tasvir edilenin, tasvir edilen ölmüşse 19 uncu maddenin birinci fıkrasında sayılanların muvafakati olmadan tasvir edilenin ölümünden 10 yıl geçmedikçe, teşhir veya diğer suretlerle umuma arzedilemez. … Birinci ve ikinci fıkra hükümlerine göre yayımın caiz olduğu hâllerde de Türk Medenî Kanununun 24 üncü maddesi hükmü saklıdır.” hükmünü haizdir.
[2] 4721 Sayılı TMK’nın Kişiliğin Karşı Korunması üst balığının Saldırıya Karşı Koruma alt başlıklı 24. Maddesi “Hukuka aykırı olarak kişilik hakkına saldırılan kimse, hâkimden, saldırıda bulunanlara karşı korunmasını isteyebilir. Kişilik hakkı zedelenen kimsenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal yarar ya da kanunun verdiği yetkinin kullanılması sebeplerinden biriyle haklı kılınmadıkça, kişilik haklarına yapılan her saldırı hukuka aykırıdır.” hükmünü haizdir.
-----
Mutlu Yıldırım Köse ve Havva Yıldız