Yıllık tüketici enflasyonu Ekim'de yüzde 85.5'e yükseldi. Çekirdek enflasyon ilk kez yüzde 70’i aştı. Yıl sonundan itibaren manşet enflasyonun baz etkisiyle birlikte düşmesini bekleniyor.
Türkiye'de Enflasyon Görünümü
Tüketici Fiyatları (TÜFE) Ve Üretici Fiyatları (ÜFE) Verileri
Yİ-ÜFE 2022 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 7,83, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 96,74, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 157,69 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 122,93 artış gösterdi. Sanayinin dört sektörünün yıllık değişimleri; madencilik ve taş ocakçılığında yüzde 162,06, imalatta yüzde 122,97, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 554,56 ve su temininde yüzde 109,45 artış olarak gerçekleşti. Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında yüzde 123,12, dayanıklı tüketim malında yüzde 98,65, dayanıksız tüketim malında yüzde 132,88, enerjide yüzde 417,61 ve sermaye malında yüzde 95,61 artış olarak gerçekleşti.
TÜFE'deki değişim 2022 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 3,54, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 57,80, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 85,51 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 65,26 olarak gerçekleşti.
Grafik-1: TÜFE, ÜFE Çekirdek Enflasyon
Merkez bankalarının para politikalarını belirlemede kullandıkları TÜFE endeksindeki kalıcı trendleri değerlendirmelerine yardımcı olan çekirdek enflasyon, para politikasının etkisinin sınırlı olduğu, kontrol dışı olarak tanımlanan gıda ve enerji gibi kalemlerin dışarıda bırakıldığı mal ve hizmetlerdeki fiyat artış hızıdır. Bir başka deyişle merkez bankasının doğrudan kontrolü altında olmayan gıda ve enerji gibi kalemlerin manşet enflasyondan çıkarılmasıyla elde edilen enflasyon oranına çekirdek enflasyon denmektedir. Manşet enflasyon olarak adlandırılan yıllık TÜFE artışına paralel Çekirdek enflasyonun'da arttığını görüyoruz. İlk defa Ekim ayında yüzde 70 üzerine çıka enflasyonun baz etkiisiyle TÜFE endeksi yıllık artışına paralel azalacağı öngörülmektedir.
Grafik-2: Aylık Enflasyon ve Yıllık Enflasyonda Baz Etkisi
Grafik-2'de görüldüğü gibi 2022 Aralık itibariyle ile 10 puana yakın bir gerileme yaşanması oldukça olası. Nitekim yıllık tüketici enflasyonu Ekim'de yüzde 85.5'e yükseldi, yüzde 70 oranda isabetli tahmin yapan TCMB anketi beklentilerinde de yüzde 85 civarında zirve bekleniyordu. Çekirdek enflasyon ilk kez yüzde 70’i aştı. Yıl sonundan itibaren manşet enflasyonun baz etkisiyle birlikte düşmesini bekleniyor.
TÜFE ve ÜFE arasındaki fark herkesin dikkatini celp etse de her iki endeks arasında ciddi bir kapsam farkı olduğu biliniyor. Yürt içi ÜFE sadece madencilik, taş ocakçılığı, imalat sanayi, elektrik ve gaz üretimi, su sağlanması sektörlerini kapsarken, TÜFE çok daha bir kapsama sahip bir endeks olarak ulaştırma, haberleşme, ticaret ve finansal hizmetler vb. bir çok sektörün fiyat verilerini barındırmaktadır. Ayrıca yurt içi ÜFE verilerinde dolaylı vergiler dahil edilmezken, TÜFE verilerinde fiyatlar vergiler dahil peşin haliyle hesaplanmaktadır. TÜFE fiyatları ve hayat pahalılığı arasındaki farka dikkat çeken çok sayıda akademik çalışma farklı ülkeler ve farklı zamanlar için hayat pahalılığı ve tüketici enflasyonunun birbirinden ayrıştığını göstermektedir(Triplett, 2001; Daniel et al., 2019). Grafik-3'teki İTO İStanbul fiyatlar endeksi ile TÜİK tüketici fiyatlarının ayrışmanına bir örnek olabilir.
TCMB IV. Enflasyon Raporu Enf. Beklentileri
8 Temmuz’da yayınlananan III. Enflasyon Raporu’na göre, IV. raporda yıl sonu enflasyon beklentisi 4,8 puan artarak yüzde 60,4’ten yüzde 65,2’ye yükseldi. 2022 4. Çeyrek’te yüzde 85+ civarında enflasyonun zirve yapması bekleniyordu. 2023 beklentisi ise 3,1 puan artışlar yüzde 22,3’e yükseldi. 2024 yıl sonunda ise yüzde 8,8 seviyesine gerileyerek azalış eğilimini sürdüreceği beklenmektedir.
TCMB tahminleri, küresel iktisadi faaliyetteki yavaşlamanın belirginleştiği, küresel enflasyonun yüksek düzeydeki seyrini sürdürdüğü ve küresel finansal koşulların bir önceki Rapor dönemine göre sıkılaştığı bir görünüme göre oluşturulmuştur. Öncü göstergeler küresel ekonomiye yönelik görünümdeki zayıflamanın artarak devam ettiğine işaret etmektedir. Bu görünümle uyumlu olarak önümüzdeki dönemde uluslararası emtia fiyatlarının gerilemesi öngörülmektedir. Küresel enflasyondaki yüksek seyrin ise devam ederek finansal koşulların küresel talebi baskılaması beklenmektedir.
Grafk-3
-Daniel, C. J., & Lanata Briones, C. T. (2019). Battles over numbers: the case of the Argentine consumer price index (2007–2015). Economy and Society, 48(1), 127-151.