Ülkemizde ilgili mevzuat gereği 2021 yılında ikiyüzelli kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 125 milyon Türk Lirasını aşmayan girişimler Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ) olarak tanımlanmaktadır. KOBİ'lerde girişim sayısı, çalışan sayısı, ciro, teknoloji kullanımı gibi Türkiye İstatistik Kurumu tarafından gerçekleştirilen Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri Araştırmasına ilişkin istatistikler ile Dış Ticaret İstatistikleri, Girişimcilik ve İş Demografisi İstatistikleri ve Türk Patent ve Marka Kurumunun patent başvuru ve tescil istatistiklerine yer verilmektedir.
3 milyon 568 bin KOBİ ve 11 bin 165 Büyük İşletme Var
KOBİ'ler 2021 yılında toplam girişim sayısının yüzde 99,7'sini oluşturdu. Buna karşılık; istihdamın yüzde 71'ini, personel maliyetinin yüzde 48,3'ünü, cironun yüzde 44'ünü, üretim değerinin yüzde 37,3'ünü ve faktör maliyetiyle katma değerin yüzde 35,5'ini oluşturdu. KOBİ'ler toplam işletmelerin yüzde 99,7'sini oluştururken bu oranın yüzde 90,8'lik kısmı mikro işletmelerden kaynaklanmaktadır. Bu veri bize mikro işletmelerin girişim sayısı bağlamında KOBİ'lerin büyük bir kısmını oluşturduğunu ve küçük büyüklükteki işletmeler (KBİ) ve orta boyutlu işletmelerin (OBİ) yüzde 8,9'luk bir girişim payına sahip olduğunu göstermektedir. Grafik-1'de 2021 yılına ilişkin KOBİ'lere ve büyük işletmelere ilişkin temel göstergeler bulunur.
Grafik-1
2020'de istihdamın yüzde 72'ini, personel maliyetlerinin yüzde 50,8'ini, toplam cironun yüzde 50,6 altısını, üretim değerinin yüzde 57,3'ünü ve katma değerin yüzde 58,7'sini KOBİ'ler karşılamışken bu oranlar 2021 yılında sırasıyla yüzde 34,9, yüzde 48,3, yüzde 44, yüzde 37,3 ve yüzde 35,5 olarak kaydedilmiştir. Grafik-2'de 2019, 2020 ve 2021 yılları KOBİ'lerin temel göstergelerini bulabilirsiniz. Grafik-2
KOBİ'lerin En Fazla Bulunduğu Sektör TicaretEkonomik faaliyetlerin istatistiki sınıflamasına (NACE Rev.2) göre 2021 yılında KOBİ'lerin; yüzde 36,5'i toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektöründe faaliyet gösterirken, yüzde 14,9'u ulaştırma ve depolama sektöründe, yüzde 12,3'ü ise imalat sanayi sektöründe faaliyet gösterdi.
2021 yılına ilişkin olarak; toptan ve perakende ticaret, motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı faaliyetlerindeki KOBİ istihdamının toplam KOBİ istihdamı içerisindeki oranı yüzde 27,4 olurken, personel maliyeti için bu oran yüzde 24,1, ciroda yüzde 54,5, faktör maliyetiyle katma değerde yüzde 25,1 ve üretim değerinde ise yüzde 15,8 olarak gerçekleşti.Çalışan Başı Katma Değerin TL Cinsi Artışında Büyük İşletmeler ÖncüGrafik-3
KOBİ girişimleri için 2009 yılında çalışan başına ortalama katma değer 15 bin TL iken, 2021 yılında bu değer 78 bin TL oldu. KOBİ grupları içerisinde 2009 ve 2021 yılları için en yüksek çalışan başına katma değer sırasıyla 29 bin TL ve 173 bin TL ile orta ölçekli girişimlerde gerçekleşirken, aynı yıllar için bu değerler küçük ölçekli girişimler için sırasıyla 19 bin TL ve 86 bin TL, mikro ölçekli girişimler için ise 8 bin TL ve 28 bin TL olarak gerçekleşti. Grafik-4
KOBİ'lerin Ortalama Çalışan Başına Personel Maliyeti 2021'de 40 bin TL Oldu2009 yılında KOBİ girişimleri için çalışan başına ortalama personel maliyeti 8 bin TL iken, 2021 yılında bu değer 40 bin TL oldu. KOBİ grupları içerisinde 2009 ve 2021 yılları için en yüksek çalışan başına personel maliyeti sırasıyla 15 bin TL ve 68 bin TL ile orta ölçekli girişimlerde gerçekleşirken, aynı yıllar için bu değerler küçük ölçekli girişimler için sırasıyla 11 bin TL ve 49 bin TL, mikro ölçekli girişimler için ise 4 bin TL ve 21 bin TL olarak gerçekleşti. KOBİ tanımı dışında kalan büyük işletmelerde ise personel maliyeti 104 bin TL olarak gerçekleşirken katma değer, KOBİ'lerin çalışan başı katma değer verisine kıyasla, oldukça yüksek seyretmektedir. Bu fark, Grafik-1 ve Grafik-2'deki farklılıklardan tahmin edilebilir.Grafik-5
KOBİ'lerin 2021 Yılında Doğum Oranı %16,1 Oldu
2020 yılında doğan KOBİ girişim sayısının, 2020 yılındaki aktif KOBİ girişim sayısına oranı (girişim doğum oranı) yüzde 14,8 ve 2020 yılında doğan KOBİ girişimlerindeki istihdamın, 2020 yılındaki aktif KOBİ'lerin toplam istihdamı içerisindeki payı yüzde 7,0 iken, 2021 yılında bu oranlar girişim doğum oranında yüzde 16,1'e, istihdam payında ise yüzde 7,7'ye yükselmiştir.
Grafik-6
KOBİ'lerin 2021 yılında en yüksek doğum oranı yüzde 17,2 ile mikro ölçekli girişimler olurken bunu sırasıyla yüzde 5 ile küçük ölçekli ve yüzde 3,6 ile orta ölçekli girişimler takip etmiştir. Yine doğan girişimlerin istihdam içerisindeki oranlarında en yüksek oran yüzde 12,9 ile mikro ölçekli girişimler olurken, bunu yüzde 3,1 ile küçük ölçekli ve yüzde 1,8 ile orta ölçekli girişimler takip etmiştir.
Kaynak: TÜİK; Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri.
