14 Temmuz’da açıklanan ve AB'nin iklim hedeflerini destekleyen “55 Hedefine Uygun (fit for 55 e)”yasa tasarısı açıklandı. Tasarıda AB politikalarının Avrupa Konseyi ve Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen iklim hedeflerine uygun olmasını sağlamak amacıyla yeni aksiyonların hayata geçirilmesi için bir dizi öneri sunuluyor. Bu kapsamda uzun zamandan beri merak edilen araçlardan biri olan Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasına (SKD) ilişkin detaylar belli oldu.
55 Hedefine Uygun (Fit for 55) ve Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasına İlişkin Detaylar
AB tarafından uygulanacak SKD ile üretimin ve emisyonun daha gevşek iklim standartlarına sahip ülkelere kaydırılması sonucu oluşacak karbon kaçağı riskinin önlenmesi amaçlanıyor. SKD uygulaması ile AB’ye ithal edilen mallara bir karbon fiyatı konularak bu riskin azaltılması planlanıyor. SKD kapsamında AB'den daha düşük çevre standartlarına sahip ülkelerin karbon yoğun sektörlerinden yapılan ithalatlara bir vergi uygulanacak. Bu sayede AB üyesi olmayan ülkelerdeki üreticiler çevre dostu üretim süreçlerine teşvik edilerek karbon kaçağı riski azaltılmış olacak.
Yeni mekanizma hangi sektörleri kapsayacak?
SKD ilk başta yüksek karbon kaçağı riski ve yüksek karbon emisyonu yayan çimento, demir ve çelik, elektrik, alüminyum, gübre ithalatına uygulanacak. SKD, kapsanan ürünlerin üretim sürecinde yayılan sera gazlarının doğrudan emisyonları için geçerli olacak. 2026’ya kadar sürecek geçiş döneminin sonunda Avrupa Komisyonu, sistemin nasıl çalıştığını ve kapsamının değer zincirinin aşağısı da dahil olmak üzere daha fazla ürün ve hizmete genişletilip genişletilmeyeceğini ve 'dolaylı' emisyonların karşılanıp karşılanmayacağını değerlendirecek.
SKD Pratikte Nasıl ve Ne zaman Uygulanacak?
SKD sisteminin ithalatçılar tarafından sertifika satın alınmasına dayanan kurgusu AB tarafından uygulanan Emisyon Ticaret Sistemi’ni (ETS) tamamlayıcı nitelikte olduğunu gösteriyor. 2026 itibarıyla, AB ithalatçılarının malları eğer AB'nin karbon fiyatlandırma kuralları uyarınca üretilmiş olsaydı ödenecek olan karbon fiyatına karşılık gelen karbon sertifikalarını satın almaları gerekecek. AB üyesi olmayan bir üretici, ithal edilen malların üretiminde oluşan karbon için üçüncü bir ülkede fiyat ödediğini gösterebildiğinde, AB ithalatçısı için karşılık gelen maliyet tamamen düşülebilecek.
Sertifikaların fiyatı, ithal edilen ürün kapsamında salınan €/ton CO2 olarak ifade edilen AB ETS tahsislerinin haftalık ortalama açık artırma fiyatına bağlı olarak hesaplanacak.
İthalatçıların, bireysel olarak veya bir temsilci aracılığıyla, SKD sertifikaları da alabilecekleri ulusal makamlara kayıt yaptırmaları gerekiyor. Ulusal makamlar, beyan sahiplerinin SKD sistemine kaydedilmesine, beyanların gözden geçirilmesine ve doğrulanmasına izin verilmesinin yanı sıra ithalatçılara SKD sertifikalarının satışından da sorumlu olacaklar. İthalatçılar, SKD kapsamındaki malları AB'ye ithal etmek için, her yıl 31 Mayıs'a kadar, bir önceki yılda AB'ye ithal edilen malların miktarını ve bu malların içerdiği emisyonları beyan edecekler.
Geçiş aşamasında neler olacak?
2023’ten 2025'e kadar bir geçiş dönemi yoluyla SKD mekanizmasının aşamalı olarak uygulanması hedefleniyor. İthal edilen malların piyasaya sorunsuz bir şekilde arz edilmesi ve üçüncü ülkelerle diyaloğu kolaylaştırmak amacıyla 2023'ten itibaren bir raporlama sistemi uygulanacak. Bu geçiş aşamasında ithalatçılar, herhangi bir finansal yüke maruz kalmadan mallarındaki emisyonları bildirecek.
SKD sistemi 2026'da tam olarak faaliyete geçtiğinde, AB ithalatçılarının bir önceki yıl AB'ye ithal ettikleri toplam mal miktarını ve içerdikleri emisyon miktarını yıllık olarak beyan etmeleri ve karşılık gelen SKD sertifikalarını teslim etmeleri gerekecek.
Emisyon miktarları nasıl hesaplanacak?
SKD’ye tabi malların içerdiği emisyonlar hakkındaki bilgiler, AB'deki ithalatçılara, AB üyesi olmayan üreticileri tarafından iletilecek. Mallar ithal edilirken bu bilgilerin mevcut olmadığı durumlarda, AB ithalatçıları satın almaları gereken sertifika sayısını belirlemek için her bir ürün için varsayılan CO2 emisyon değerlerini kullanabilecekler.
SKD kapsamına kimler girecek?
Prensip olarak, AB üyesi olmayan tüm ülkelerden yapılan mal ithalatı SKD kapsamına girecek. Ancak, ETS'ye katılan veya AB ile bağlantılı bir emisyon ticaret sistemine sahip olan belirli üçüncü ülkeler mekanizmanın dışında tutulacaktır. Böylece İzlanda, Liechtenstein, Norveç ve İsviçre’yi içine alan EFTA ülke menşeli ürünler SKD’den muaf tutuluyor olacaklar.