TÜİK verilerine göre, TÜFE Kasım’da aylık bazda %3,51, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %21,31 artış gösterdi. Bu rakam ile yıllık tüketici enflasyonu, son 3 yılın zirvesine çıkmış oldu.
Faiz İndirimleri Sonrası Enflasyonda Rekor Yükseliş Ne Olacak?
En son Ocak 2019 itibari ile %20’lerin üstüne çıkan enflasyon rakamı, Kasım ayında rekor yükseliş ile tekrar bu seviyelere ulaşmış oldu. Geçtiğimiz aylarda, Merkez Bankası’nın para politikası kararlarında vurgu yapılan çekirdek enflasyon ise yıllık bazda %17,62 artış gösterdi. Ana harcama gruplarına bakıldığında bir önceki yılın aynı ayına göre artışın yüksek olduğu ana gruplar ise sırasıyla, %28,90 ile lokanta ve oteller, %27,11 ile gıda ve alkolsüz içecekler, %25,14 ile ev eşyası oldu.
Grafik 1- Aylara göre TÜFE, C ve B Endeks (TÜİK) Grafik 2- TÜFE ana harcama gruplarına göre yıllık değişim oranları
TÜFE ve ÜFE arasındaki fark da %33,3’e yükseldi
Faiz indirimlerinden sonra döviz kuru ve enerji fiyatları kanalı ile maliyetlerde gerçekleşen artıştan dolayı üretici fiyat endeksindeki (ÜFE) artış ivmesi de devam etti. Buna göre ÜFE Kasım'da bir önceki yılın aynı dönemine göre %54,62 artarken, bu rakamların ardından yıllık TÜFE ve ÜFE arasındaki fark da %33,3 ile rekor seviyeye yükseldi. TCMB tarafından yapılan Kasım ayı beklenti anketinde ise yılsonu enflasyon tahmininin, Ocak ayındaki %11,2 seviyesinden %19,31 seviyesine yükselmesi, enflasyona dair beklentilerde bozulmanın iyice kontrolden çıktığını gösterirken, makro ekonomik istikrarı tehdit eden dolarizasyonun önümüzdeki dönemlerde güçlenebileceğine işaret ediyor.
Yaşanan bu gelişmelerin ve geçtiğimiz ay doğalgaz ve akaryakıta yapılan zamların, fiyatlar genel seviyesine önümüzdeki aylarda daha da belirgin şekilde yansımasını bekliyoruz. Bu çerçevede yıl sonu enflasyon beklentimiz %25 seviyesinde bulunuyor ve önümüzdeki yılın başında da yükselme eğiliminin devam etmesi olası görünüyor.
Grafik 3- Yıllık TÜFE ve ÜFE Grafik 4- Cari Yıl Sonu TÜFE ve Dolar Kuru Beklentisi
Gelişmekte olan ülkelerde sıkı para politikası aksiyonları Kasım ayında da devam etti
Küresel çapta da pandemi nedeni ile oluşan tedarik zinciri sorunları ve işgücü kıtlığı, ve gıda ve enerji fiyatlarında yaşanan artış nedeni ile enflasyon üzerinde baskı oluşturmaya devam ediyor. Gelişmekte olan ülkelerin merkez bankaları ise yüksek enflasyon riskine karşılık ya faiz oranlarını yükselterek ya da yakın gelecekte yükseltme taahhüdünde bulunarak aksiyon almaya çalışıyor. Türkiye tarafında ise diğer gelişmekte olan ülkelerinden zıt bir para politikası izlenerek, Eylül ayından bu yana faiz oranları %19'dan %15'e indirildi ve ilk faiz indiriminden bu yana TL %55,4 değer kaybetti.
Grafik 5- Gelişmekte Olan Ülkelerde Kasım Politika Faizi Değişikliği Grafik 6- Eylül Faiz İndiriminden Sonra Dolar/TL Hareketi
Kurun enflasyona geçişkenliği hem arttı hem hızlandı
Reel getiriler tarafında ise Türkiye akran ülkelere göre Polonya’dan sonra en yüksek negatif getiriye (%-4,9) sahip ülke konumunda. Reel getirinin önümüzdeki günlerdeki seyrini anlayabilmemiz için enflasyondaki trende ve dolayısıyla kurdaki hareketlerin enflasyona ne ölçüde yansıdığına bakmak faydalı olabilir. Tarihsel olarak bakıldığında, Türkiye’de dalgalı rejim kuruna geçilen dönemlerde kurun enflasyona geçişkenliği kademeli olarak zayıflamıştır. Ancak 2016 yılından sonra yaşanan döviz krizleri ve enflasyon hedeflerinin belirsizleşmesi nedeni ile kur ve geçmiş enflasyon, fiyat ve ücret belirlemesinde daha fazla referans olarak kullanılmaya başlanmış ve kurdaki dalgalanmaların fiyatlar genel seviyesine yansıma oranında artış yaşanmıştır. Döviz kuru geçişkenliği üzerine yapılan çalışmalar, kurda yaşanan %10’luk bir şokun enflasyonu %2 artırdığını gösterirken son dönemde geçişkenliğin hem hızlandığı hem de güçlendiği bir tablo mevcut (Kara ve Sarıkaya, 2021; Kara vd.2017). Mevcut kur artışı düşünüldüğünde enflasyonun 2022 yılının ilk yarısında yüzde 30 seviyesini aşması muhtemel görünüyor.
Grafik 7- Kasım Ayı İtibariyle Gelişmekte Olan Ülkelerde Reel Faiz Grafik 8- Kur Geçişkenliğinin Gecikme Yapısı(Kara ve Sarıkaya, 2021)
Kaynak:
Kara, H., & Sarikaya, C. (2021, November). Enflasyon dinamiklerindeki değişim: Döviz kuru geçişkenliği güçleniyor mu?. In Koç University-TUSIAD Economic Research Forum Working Papers (No. 2121). Koc University-TUSIAD Economic Research Forum.
Kara, A. H., Sarıkaya, Ç., Öğünç, F., & Özmen, M. U. (2017). Kurdan Enflasyona Geçiş: Sihirli Bir Rakam Var mı. Merkezin Güncesi, https://tcmbblog. org/wps/wcm/connect/blog/tr/main+ menu/analizler/kurdan_enflasyona_gecis (Erişim Tarihi: 01.10. 2020).