Eylül ayında cari denge, geçtiğimiz yılın aynı ayına göre 4 milyar dolar iyileşerek 1,7 milyar dolar fazla verdi. 2020 Eylül ayında 2 milyar 335 milyon dolar cari açık söz konusuydu. Eylül rakamıyla beraber 12 aylık cari işlemler açığı 18,4 milyar dolara (GSYH'nin %2,4'üne) geriledi.
Cari Açıktaki Daralma Kalıcı Olacak Mı?
12 aylık altın hariç cari işlemler açığı 9,7 milyar dolar olurken, altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı yıllık bazda 2,3 milyar dolar iyileşerek 22 milyar dolar fazla verdi. 12 aylık kümülatif net altın ithalatındaki 3 milyar dolarlık azalış dengeyi pozitif etkilerken, enerji ithalatındaki 1,3 milyarlık dolar artış negatif etki yarattı.
Öte yandan, Eylül ayında dış ticaret dengesindeki daralma (2,3 milyar dolar) ve turizm gelirlerindeki artışın yardımı ile net hizmetler gelirlerinin 1,9 milyar yükselerek 20,6 milyar dolara yükselmesi cari dengedeki iyileşmenin en büyük nedenleri oldu.
Grafik 1- 12 Aylık Kümülatif Cari Denge (TCMB) Grafik 2- 12 Aylık Kümülatif Net Altın İhracat-İthalatı (TCMB)
Finansman tarafına bakıldığında ise Eylül ayında doğrudan yatırımlardan kaynaklanan net girişler 1,1 milyar dolar olarak gerçekleşirken, portföy yatırımları 1,2 milyar dolar tutarında net giriş kaydetmiştir. Net hata noksan kalemi ise Eylül ayında 1,8 milyar dolarlık bir fazla verdi.
Tablo 1- Cari Açık Finansmanı (TCMB)
Geçtiğimiz 12 aylık süreye bakıldığında ise 13,7 milyar dolar portföy girişi ve 6,7 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım girişi oldu. Net hata noksan kalemi ise 12 aylık dönemde 16,9 milyar dolara ulaştı. Resmi rezervlerde ise Ağustos ayından beri IMF SDR desteğinin etkisi ile 18,8 milyar dolar net artış gözlenmiştir. Böylece 12 ayda rezervlerdeki artış 43,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. 26 Kasım itibarıyla brüt rezervler 128,4 milyar, net rezervler ise 25 milyar seviyesinde bulunmaktadır. Swap hariç net rezervler ise -38 milyar dolar seviyesindedir. Net rezervlerdeki zayıf görünüme rağmen Merkez Bankasının son dönemde piyasaya satım yönünde doğrudan müdahale ederek döviz kurundaki oynaklığı azaltmayı hedeflemesi net rezervlerin seyri için olumsuz bir tablo çiziyor.
Ekim ayında, ihracat yıllık bazda %20,1 artarak 20,8 milyar dolar, ithalat ise %12,8 artarak 22,2 milyar dolar gerçekleşerek dış ticaret dengesindeki iyileşmenin devam ettiğini göstermişti. Böylelikle Ekim ayı dış ticaret dengesi, geçen yıla göre 2,4 milyar dolardan, 1,4 milyar dolara gerilemişti, bunun sonucu olarak 12 aylık kümülatif açık ise yaklaşık 1 milyar dolar iyileşmişti.
Kasım ayın ilişkin veriler ihracatta kuvvetli görünümün devam ederken ithalat tarafında artışın güçlendiğine işaret ediyor. Dış ticaret açığındaki daralmanın yavaşlaması ve mevsimsel olarak azalan turizm gelirleri cari açıktaki düzelme trendinin Ekim ayında devam ettikten sonra Kasım ayında duracağına işaret ediyor. Önümüzdeki sene için ise cari açık performansı büyük ölçüde ihracattaki sürdürülebilirliğe paralel gelişecek. İhracattaki artışta önemli ölçüde rol oynayan parasal genişleme ve petrol fiyatlarındaki artış kaynaklı güçlü bölgesel taleplerin ortadan kalkması durumunda cari açıktaki seyir tekrar tersine dönebilir.
Grafik 3- Aylara Göre Turizm Gelirleri (2018-2021) Grafik 4- 12 Aylık Kümülatif İhracat, İthalat ve Dış Ticaret