OECD KOBİ Görünüm Raporu 2023

OECD KOBİ Görünümü (Outlook) 2023 raporunu, Dünya KOBİ Günü olan 27 Haziran'da tanıttı. 482 Sayfalık KOBİ Görünüm Raporundaki ana temel bulgular şöyle özetlenebilir:

Başta ikiz dönüşüm olmak üzere değişen beceri talepleri ile birlikte; iş bilen personeli çekmek ve elde tutmak KOBİ'ler için son derece hayati bir zorluk teşkil ediyor. Küresel değer zincirlerindeki (KDZ'ler) zorluklar: KDZ'lerle uğraşan KOBİ'ler, ticaret ortamındaki değişimlere uyum sağlama konusunda zorluklarla karşılaşıyor. İhtiyaç duyulan girdilerin alınmasındaki gecikmeler ve artan nakliye maliyetleri yaygın sorunlar olarak tanımlanmıştır. KOBİ'ler, artan jeopolitik gerilimler, yüksek enflasyon, daha sıkı para ve maliye politikaları ve tedarik zinciri aksamalarından ciddi anlamda etkilendi.
İkiz dönüşüm, endüstriyel sistemleri ve iş modellerini yeniden şekillendiriyor. Küçük firmalar inovasyon için dijital platformları giderek daha fazla kullansa da KOBİ'lerin birçoğu dijital teknolojilerden tam olarak yararlanmak için gerekli becerilere sahip olmaktan çok uzak.

Yaygın cinsiyet eşitsizlikleri: Kadınların liderliğindeki KOBİ'ler, erkeklerin liderliğindeki firmalara kıyasla daha düşük katılım oranına sahip ve aynı zamanda; toplumsal normlar ve bilinçsiz önyargılar bu eşitsizliklere katkıda bulunuyor. 2022 yılında, erkeklerin yönettiği firmaların %19'una kıyasla kadınların yönettiği KOBİ'lerin sadece %11'i ihracat yapmıştır.

Grafik-1: Mikro ve Büyük İşletmelerde İşgücü Üretkenliği

Türkiye, Grafik-1'de en düşük mikro işletme verimliliğine sahipken, büyük firma verimliliği OECD ülkeleri ortalamasına yakındır. Türkiye, mikro ve büyük işletmelerin verimliliği kıyaslamasında makasın en açık olduğu bir kaç ülkeden birisidir.

RAPORA GENEL BİR BAKIŞ

Küresel Durum ve KOBİ'ler

KOBİ'ler; COVID-19 pandemisi ve Rusya'nın Ukrayna'ya karşı başlattığı geniş çaplı savaştan büyük ölçüde etkilenmiş, milyonlarca iş ve işletme risk altına girmiştir. KOBİ'lerin çoğu Rusya ve Ukrayna'ya doğrudan çok az maruz kalsa da, artan jeo-politik gerilimler, yüksek enflasyon, daha sıkı para ve maliye politikası ve tedarik zinciri aksaklıklarından etkilendiler. Aynı zamanda, firmalar takip eden enerji krizi ve mali desteğin geri çekilmesiyle başa çıkmak zorunda kaldıklarından, firma çıkışları önemli ölçüde artmıştır. İflas eğilimleri birçok Avrupa ülkesinde hızlanmakta ve 2022'de Amerika Birleşik Devletleri'nde düşmeye devam etmesine rağmen son dönemde yükselmektedir. Sıkı işgücü piyasaları da enflasyonist baskıları ve vasıflı işgücüne erişimi artırarak küçük firmalar için zorlukları artırmıştır.

Grafik-2: Firma İflaslarının Çeyreklik Bazda Yıllık Büyüme

Küresel Değer Zincirleri (KDZ) ve KOBİ'ler

Küresel değer zincirlerine (KDZ) dahil olan KOBİ'ler; daha üretken olma, daha yüksek gelir elde etme ve daha çeşitli ürün ve hizmetlere erişim sağlama eğilimindedir. KDZ aksaklıkları son zamanlarda azalmış olsa da, KOBİ'ler ticaret ortamındaki değişimlere uyum sağlamada zorluklarla karşılaşmıştır. 2021 yılında, malzeme alımında yaşanan gecikmeler ve artan nakliye maliyetleri KOBİ'ler tarafından bildirilen en yaygın tedarik zinciri zorlukları olmuştur. Uzun süredir devam eden kırılganlıklar ve stratejik ürünler ve ulusal yeterliliğe artan odaklanma, küresel üretim sistemlerinde sürdürülebilirliği ile gerekli özeni artırmaya yönelik artan baskı ile birlikte uluslararası ticaret sistemini etkiliyor. Ek olarak, artan siber güvenlik riskleri, maruz kalma ve risk yönetimi kapasitesini ortaklık kararlarında kilit faktörler haline getirmiştir; bu da belirli standartları karşılamaya hazır olmayan KOBİ'lerin başarılı bir şekilde ihracat yapma ve değişen tedarik zincirleri boyunca çok uluslu şirketlerle entegre olma, ortaklık kurma ve daha güçlü bağlantılar kurma becerilerini zayıflatma potansiyeli taşımaktadır.

KOBİ İhracatı ve Cinsiyet Ayrımı

2022 yılında kadın liderliğindeki KOBİ'lerin sadece %11'i ihracat yaparken, bu oran erkek liderliğindeki firmalarda %19'dur. Kadınların liderliğindeki firmaların daha küçük olması ve mallara kıyasla daha az ticareti yapılan hizmetler üretme eğilimleri; kısmen daha düşük girişimci kadın katılım oranlarını açıklamaktadır. Ticaretle doğrudan ilgili toplumsal cinsiyete dayalı zorluklar devam etmektedir. Bu nedenle, özellikle dijital araçlar yoluyla prosedürlerin kolaylaştırılması ve sınırlardaki gecikmelerin azaltılması, özellikle kadın liderliğindeki firmalara fayda sağlayacaktır. Örneğin; hükümetler, ticaret finansmanına erişim veya ticaret ortağı ülkelerde pazara erişimin iyileştirilmesi için kadınların çalıştığı ve işletme sahibi olduğu sektörlere öncelik verilmesi gibi hedefe yönelik programlar yoluyla ihracatta toplumsal cinsiyet uçurumlarını kapatmak için çalışırken, uluslararası ticarete katılım konusunda daha fazla cinsiyete göre farklılaştırılmış veri geliştirmek de dahil olmak üzere başarılarını izlemek önemli olacaktır.

KOBİ'lerin Dijital Yürüyüşü

İleriye bakıldığında, ikiz dönüşümün firmaların çalışma şeklini değiştirmeye devam etmesi ve endüstriyel sistemleri, iş modellerini ve dijital hazırlığı yeniden düşünmeye zorlaması beklenmektedir. Açık inovasyon uygulamaları, küçük firmaların inovasyona erişim ve inovasyonu teşvik etmek için dijital platformları daha fazla kullanması da dahil olmak üzere yayılmaya devam etmiştir. 2021 yılında sosyal medya kullanımı, toplam işletme nüfusunun %60'ından fazlası tarafından benimsenerek geniş çapta yaygınlaştı ve bulut bilişim hizmetlerini kullanan KOBİ'lerin payı altı yıldan kısa bir süre içinde iki katına çıktı. Bununla birlikte, birçok küçük firma dijital teknolojilerin potansiyelinden tam olarak yararlanmak için gereken becerilerden yoksun olmaya devam etmekte ve bu da firmalar arasındaki dijital uçurumların derinleşmesi riskini artırmaktadır. Mart 2022 İş Dünyasının Geleceği Anketine (Future of Business Survey) göre, küçük firmalar ve özellikle mikro firmalar tarafından bildirilen en yaygın zorluk teknik beceri ve bilgi eksikliğidir. Bu durum tüm sektörler için geçerli olmakla birlikte, özellikle imalat sektöründe akut bir hal almıştır. Buna ek olarak, küçük işletmeler; yeşil dönüşüme yön verme ve bundan faydalanma konusunda önemli bir potansiyele sahip olsa da, özellikle de endüstriyel sera gazı (GHG) emisyonlarının üçte birinden fazlasına katkıda bulundukları ve yeşil inovasyonların önemli itici güçleri oldukları için, büyük firmalara kıyasla daha az sayıda KOBİ çevresel performanslarını iyileştirmek için adım atmıştır.

Grafik-3: Bulut Servisi Satıl Alan İşletmeler
[Panel A: Yüzde, 2021. Panel B: Yüzde Değişim, 2018-2021]

Türkiye, Grafik-3'teki bulut sistemi servisi alımlarında son sırada yer almaktadır.

Dünya KOBİ'lerinin Müşterek Sorunu: Artan İşgücü ve Yetenek Kıtlığı

Çalışan çekmek ve elde tutmak, OECD ülkelerindeki işletmeler için üretimin önündeki önemli ve müştereken müzdarip olunan bir kısıt olarak ortaya çıkıyor. Sıkı işgücü piyasalarının arka planında, yeşil ve dijital geçişler de ekonomi genelinde çok çeşitli işler için beceri taleplerini değiştiriyor ve beceriler için rekabet, KOBİ'lerin yeteneklere erişme ve geliştirme konusunda karşılaştığı geleneksel zorlukları artırıyor. Artan işgücü açığı, 2022 yılında KOBİ'ler tarafından bildirilen en acil zorluklardan biriydi. Ancak beceri olanaklarına erişim, KOBİ'lerin değer yaratmanın giderek daha fazla insan sermayesine ve maddi olmayan varlıklara bağlı olduğu ekonomilerdeki hızlı değişimlere uyum sağlaması için kritik öneme sahip. Bundan dolayı KOBİ'lerin beceri açıklarını kapatma, eğitimli ve vasıflı personeli elde tutma gayretlerini artırmaları ve inovasyonu teşvik etmek, dijitalleşmeden en iyi şekilde yararlanmak ve dekarbonizasyona yatırım yapmak için teknik ve yönetimsel beceriler de dahil olmak üzere çapraz becerileri yükseltmeleri gerekiyor. Tam bu noktada hükümetlerin, beceri ihtiyaçları konusunda farkındalığı artıran, KOBİ'ler için eğitim maliyetlerini azaltan ve vergi teşvikleri ve sübvansiyonlar (örneğin, kuponlar) dahil olmak üzere işyeri eğitimini teşvik eden destek yoluyla oynayacakları güçlü bir rol vardır. Araştırma ve eğitim kuruluşları da dahil olmak üzere kamu ve özel sektör paydaşlarından oluşan bölgesel/yerel beceri ekosistemlerinden yararlanmak için mekansal bir mercekle özel politika stratejileri de giderek daha fazla kullanılmaktadır.

Sonuç ve Temel Politika Önerileri

Bu çoklu ve bileşik zorluklar bağlamında networkler; KOBİ'lerin finansmana, dijital çözümlere, verilere ve becerilere erişimini iyileştirmek, bilgi yayılımlarını yakalamak ve bunlardan yararlanmak ve dışsal ölçek ekonomileri elde etmek için stratejik varlıkları temsil etmektedir. Ayrıca belirsizlik ve aksaklıkları daha iyi yönetmek için bir esneklik kaynağı da olabilirler ve hükümetler aktif olarak bunlardan yararlanmaktadır.

OECD ülkelerindeki 600'den fazla politika girişiminin analizi; KOBİ'lerin üretim/tedarik zinciri ağlarına daha güçlü entegrasyonunu hedefleyen 400'e yakın politika ve (küresel) bilgi ve inovasyon ağlarına entegrasyonlarını hedefleyen yaklaşık 300 politika belirlemiştir. Daha az kullanılan ancak önemli bir potansiyele sahip olan bir diğer politika seti ise; KOBİ'leri sözleşmeye dayalı anlaşmalar, ortak girişimler veya konsorsiyumlar aracılığıyla iş ortaklarıyla ilişkilendirmek ve KOBİ'lerin güçlü uzmanlaşma ve mekânsal yoğunlaşma özelliklerine sahip kümelere entegrasyonunu desteklemek için stratejik ortaklıkların geliştirilmesini hedeflemektedir.

KOBİ'LER için SON GELİŞMELER VE YAKLAŞAN ZORLUKLAR

Rusya'nın Ukrayna'ya karşı başlattığı saldırı savaşı öncesinde KOBİ sektöründeki toparlanma esasen güçlü istihdam artışı sergileyen mikro firmaların performansındaki toparlanmadan kaynaklanmıştır. Ancak, küçük firmalar ortalama olarak büyük firmalardan daha az üretken olmaya devam etmiştir.

Uluslararası ticaret yapan KOBİ'ler de ticaret yapmayan KOBİ'lere kıyasla iyi performans göstermiştir. OECD-Dünya Bankası-Meta İş Dünyasının Geleceği Anketi'ne (bundan sonra İş Dünyasının Geleceği Anketi olarak anılacaktır) göre, dijital varlığı olan KOBİ'lerin yarısından biraz fazlası 2020 ve 2021 yılları arasında satışlarında artış kaydetmiştir. Uluslararası ticarete katılımın, KOBİ satışlarındaki artış olasılığını yüzde 3 ila 10 puan arasında artırdığı tahmin edilmektedir.

KOBİ'lerin çoğu Rusya ve Ukrayna'ya doğrudan çok az maruz kalsa da, enerji ve emtia fiyatlarındaki keskin artışlardan, sıkılaşan finansal koşullardan ve azalan parasal ve mali destekten dolaylı olarak etkilenmişlerdir. Düşmesine rağmen enflasyon yüksek seviyelerde kalmaya devam etmiş, bu da artan belirsizlikle birlikte firma performansını engellemiştir. İlk bulgular, birçok OECD ülkesinde firma giriş büyümesinin belirgin bir şekilde yavaşladığına işaret ederken, firma çıkış büyümesi ve iflas oranları artmıştır. Tedarik zincirindeki aksaklıklar ve finans sektöründeki stres bu zorlukları daha da artırmıştır.

İleriye bakıldığında, dijitalleşme ve yeşil dönüşümün firmaların çalışma şeklini değiştirerek kalıcı değişikliklere yol açması ve endüstriyel sistemler ile iş modellerinin yeniden düşünülmesini gerektirdiği açıktır.

İşgücü piyasası baskılarının hafiflediğine dair işaretler ortaya çıkmasına rağmen, OECD ülkelerinde personeli elde tutmak ve cezbetmek önemli bir sorun haline gelmiştir. İşgücü kıtlığı (Büyük İstifa'nın ötesinde) ve beceriler için rekabetin zaman içinde devam etmesi ve KOBİ'leri daha da büyük bir dezavantaja sokması muhtemeldir. KOBİ'lerin dijitalleşmeden en iyi şekilde faydalanabilmeleri ve karbonsuzlaştırmaya yatırım yapabilmeleri için teknik ve yönetimsel becerilerini ve bilgilerini geliştirmeleri gerekecektir.

Kaynak: OECD SME and Entrepreneurship Outlook Report, 2023.

OECD KOBİ Görünüm Raporu 2023

Paylaş: