6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun (“SMK”) 6/6 maddesi uyarınca “Tescil başvurusu yapılan markanın başkasına ait kişi ismini, ticaret unvanını, fotoğrafını, telif hakkını veya herhangi bir fikri mülkiyet hakkını içermesi hâlinde hak sahibinin itirazı üzerine başvuru reddedilir”. Bu hükme dayanarak bir marka başvurusunun yayımına, telif hakkı sahipliğine dayanarak etmek mümkündür.
TÜRKPATENT’in Vulcan Selamı Kararı, Marka Yayıma İtirazlarında Telif Hakkı Sahipliği İddiasının İncelenme Kriterlerine Tutulan bir Işık…
Türk Patent ve Marka Kurumu (“TÜRKPATENT” veya “Kurum”) Yeniden İnceleme ve Değerlendirme Kurulu (“YİDK”) 20 Aralık 2022 tarihinde, telif hakkı sahipliği iddiasına yönelik detaylı değerlendirmeler içeren ve Kurumun bu iddiayı kabul etmesi için aradığı kriterleri ortaya koyan, emsal niteliğinde önemli bir karar verdi. Karar incelemesine geçmeden önce, YİDK’nın üç kıdemli uzmandan oluştuğunu ve genellikle kapsamlı, istikrarlı kararlar verdiğini not etmek faydalı olacaktır. Zira bu özellikleri sebebiyle YİDK kararları itiraz süreçlerinde emsal niteliği taşımaktadır.
Başvuru ve İtiraz Süreci
Gerçek bir kişi tarafından “ 
” markasının 35. sınıftaki hizmetler üzerinde tescili talebiyle marka başvurusunda bulunulmuştur. Görüldüğü üzere başvuru, Star Trek serisinde Mr. Spock karakteri tarafından kullanılan ve dünya çapında üne kavuşan “Vulcan Selamı” el hareketinden oluşmaktadır.
CBS Studios Inc. (CBS), Star Trek televizyon serisiyle ilgili haklarına dayanarak başvurunun yayımına karşı itiraz etmiştir. CBS’in hakları logolar, gemi ve karakterlerin isimleri, hayali karakterler, deyimler, serilerde kullanılan kostümler, sahne donanımları ve görülen diğer unsurlar (“Star Trek Varlıkları”) dâhil olmak üzere sayısız telif hakkını, markayı, ticari ürünü ve televizyon serileri ile 13 sinema filmine ilişkin başkaca yan hakları kapsamaktadır. İtiraz, CBS’in Star Trek Varlıkları üzerindeki gerçek hak sahipliğine, Star Trek Varlıklarının tanınmışlığına, CBS’in Star Trek Varlıkları üzerindeki telif hakkı sahipliğine ve başvuru sahibinin kötüniyetine dayandırılmıştır.
Kurum Kararı
TÜRKPATENT Markalar Dairesi Başkanlığı itirazı tümden reddetmiştir. CBS’in yayıma itirazın yeniden incelenmesini talep etmesi üzerine konu YİDK’nın önüne gelmiştir. YİDK, ilgili kararında CBS’in dilekçeleri ve delilleri arasında yer alan şu hususlara dikkat çekmiştir:
• Star Trek dizisi ilk kez 1966 yılında yayınlandığı,
• Star Trek’e adanmış olan sayısız kitap, çizgi roman, dergi, koleksiyon eşyaları bulunduğu,
• Star Trek serisinin ikonik karakteri Mr. Spock’un “Vulcan Selamı” (“Vulcan Salute”) olarak bilinen özgün el hareketini yapmakta olduğu,
• “Vulcan Selamı” özgün el hareketinin Barack Obama’dan NASA’ya, Hollywood yıldızlarına, Türkiye’deki ünlü şahıslara kadar geniş yelpazede meşhur kişilerce Star Trek’e atıfla yapılan bir hareket olduğu,
• Star Trek serisinin Türkiye’de çeşitli kanallarda 1970’lerden beri yayınlandığı,
• Serinin tirajı en yüksek gazetelerde çizgi roman olarak verildiği,
• Günümüzde halen Star Trek serisinin Türk izleyiciler tarafından takip edilmekte olduğu,
• CBS’in Star Trek ile bağlantılı markalarından doğaln fikri mülkiyet haklarının sahibi olduğu.
Bu kapsamda YİDK, ilgili başvurunun “Vulcan Selamı” olarak bilinen ve Star Trek adlı meşhur seri ile özdeşleşmiş olan ikonik şekil unsurunu içerdiğini, doğrudan ilgili eseri anımsatmakta veya ilgili esere ayıf yapmakta olduğunu belirterek CBS’in itirazını SMK 6/6 hükmü uyarınca (CBS’in Star Trek Varlıkları üzerindeki telif hakkı sahipliğine dayanarak) kabul etmiştir. Başvuru sahibinin karara karşı dava açmaması üzerine, YİDK kararı kesinleşmiştir.
Kararın Önemi
Karardan, öncelikle telif hakkı sahipliği iddiasının tarihçe, ulusal ve uluslararası düzeyde yaygın kullanımı ve ilgili eserin bilinirliği ortaya konularak desteklenmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
Telif hakkı sahipliği genellikle gerçek hak sahipliği ve kötüniyet ile beraber iddia edildiğinden ve destekleyici/ikincil iddia olarak değerlendirildiğinden, SMK 6/6 hükmünün uygulanmasına ilişkin kısıtlı sayıda emsal bulunmaktadır. Bu nedenle, YİDK’nın söz konusu kararı itirazı yalnızca telif hakkı sahipliğine dayanarak kabul etmesi sebebiyle önemli bir örnek teşkil etmektedir. Bunun yanı sıra karar, Kurumun telif hakkı sahipliği iddiasını desteklerken dikkate aldığı kriterlere de yer vermesi sebebiyle dikkate değerdir.
-----
Güldeniz Doğan Alkan, Ayşenur Çıtak Bozdağ